آمادگی برای زلزله تهران ؟
آمادگی برای زلزله تهران ؟
احتمال قریب به یقین می‌رود که روزی زلزله‌ای بالای پنج ریشتر در تهران رخ دهد و این شهر زیبا با این ساختمان‌های باشکوه و عظیم، به ویرانه‌ای بزرگ مبدل شود که حتی تا سالیان دراز نیز نشود، آوار ناشی از آن را تخلیه کرد. البته ممکن است زلزله مخرب احتمالی در تهران پس از چند سال، بلکه پس از قرنی اتفاق نیفتد و خود ما ناظر این آوارگی و خرابی نباشیم ؛ اما دور از هم ذهن نیست که در آتیه‌ای نزدیک و شاید هنگام قرائت این سطور اتفاق افتد. بااین حال دانستن این موضوع که دستگاه‌های متولی همچون اورژانس، آتش‌نشانی، هلال‌احمر، مدیریت بحران یا حتی شهرداری تهران که مسئولیت اصلی امدادرسانی در زمان زلزله یا دیگر بحران‌ها را برعهده دارند، می توانند چراغ کوچکی در دل روشن کنند و در این روزهای فاجعه، موجب دلگرمی شوند.
دانستن این مسئله که مدیران شهرمان برای بحرانی از جنس زلزله در پایتخت به چه میزان آمادگی دارند یا چه برنامه‌های عملیاتی و کاربردی در زمان بروز حادثه و پس از آن دارند، موثر است اما شاید بعد از خواندن این گزارش متوجه شوید که هیچ فردی جز خودتان نمی‌تواند در هنگام بروز سانحه به دادتان برسد و خودمان باید آستینی بالا بزنیم. به مناسبت فرارسیدن پنجم دی سالروز زلزله بم، برای نشان دادن میزان هماهنگی و مدیریت یکپارچه در بحث زلزله احتمالی تهران به سراغ مدیران اجرایی رفته و نظر آنان را در مورد تمهیدات و میزان آمادگی سازمان‌هایی که بر مسندشان تکیه داده‌اند را جویا شدیم.
محمد تقی جاپلقی، سرپرست اداره مدیریت بحران استان تهران، درباره میزان آمادگی تهران در زمان بروز زلزله که عنوان می‌شود همواره تهران را تهدید می‌کند به ایسنا گفت: در لحظات اولیه چنین حادثه‌ای آمار بسیار سنگینی از تلفات را خواهیم داشت و اگر این اتفاق بیفتد، شامل همه تهران‌ها نمی‌شود، بگونه‌ای که برآورد می‌شود اگر قرار باشد زلزله‌ای تمامی وسعت تهران که 40 در 40 کیلومتر است را شامل شود، در لحظات اول حدود 30 درصد از ساختمان‌های بافت فرسوده از بین می‌رود و 40 درصد نیز دچار صدمات خسارت می‌شود و تنها 30 درصد ساختمان‌ها سالم می‌ماند.
سرپرست اداره مدیریت بحران استان تهران ادامه‌داد: اگر بخواهیم در خیابان‌ها و مناطق تهران این عمق، شدت و میزان تخریب حادثه را بررسی کنیم در اتوبانی همانند اتوبان نواب، تخریب پل‌ها در زمان چنین رویداد ناگواری، بخشی از تردد تهران را فلج خواهد کرد؛ چرا که در تخریب پل کن شاهد مشکلات زیادی برای رفت و آمد شهروندان و ترافیک شهری بودیم. جاپلقی با بیان اینکه در حادثه پل‌کن شاهد خسارت‌های مالی و سرمایه‌ای زیادی شدیم گفت: ضمن آن که آسایش و رفاه مردم نیز برهم خورد و مشکلات فراوانی را به همراه آورد که همچنان هم ادامه دارد.
وی با بیان اینکه بحران به خودی خود آسیب‌زا و به همراه صدمات بالایی است و تا بازگشت به شرایط اولیه زمان‌بر است، گفت: هر چند که دستگاه‌ها از توان و قابلیت‌های خوب و مثال‌زدنی برخوردار هستند، اما آنچه که باعث رنجش مدیریت بحران تهران می‌شود، آمادگی، اطلاع‌رسانی و ارتقای فرهنگ ایمنی مردم در زمان بروز حوادث است؛ چرا که هر چه شهروندان نسبت به این موضوع حساس‌تر باشند، در زمان بروز حوادث غیرمترقبه، امکان مدیریت بیشتر می‌شود.
سرپرست اداره مدیریت بحران استان تهران با تاکید براینکه زلزله تهران مصیبت بسیار بزرگی خواهد بود، عنوان‌کرد: سیل، زلزله، گرد وغبار و ... از جمله حوادث غیرقابل انکاری هستند که تهران را تهدید می‌کنند، اما این که بروز آن چه زمانی رخ دهد، قابل پیش‌بینی نیست. جاپلقی ادامه داد: دستگاه‌های متولی از جمله شرکت گاز، برق، آب، راه و شهرداری تهران تمهیدات لازم را تا حد توان اندیشیده‌اند، اما چنانچه زلزله با قدرت بالایی گریبانگیر تهران شود، خسارت‌ها و تلفات غیرقابل باوری را به همراه خواهد داشت که از لحاظ جانی و مالی قابل پیش‌بینی نیست. وی گفت: با توجه به عمق فاجعه‌ای که در زلزله تهران به جای خواهد ماند، ترجیح می‌دهم یکی از قربانیان اولیه این حادثه باشم.
جاپلقی درباره میزان رعایت اصول شهرسازی در پایتخت، ازجمله در اتوبان‌ها، خیابان‌ها یا مراکز تجاری و مسکونی بزرگ گفت: در حال حاضربرخی از دستگاه‌هایی که حساسیت موضوع برای آنها به خوبی تبیین شده، سیاست‌های استانداردسازی ساخت و سازها را مدنظر قرار دادند؛ اما بیشترین نگرانی مدیریت بحران تهران درساخت‌وسازهای شهری مربوط به بخش خصوصی است.
سرپرست اداره مدیریت بحران استان تهران تاکیدکرد: همه ارگان‌ها و دستگاه‌های متولی امرساخت و ساز درتهران، هرچه بیشتر به این موضوع و حساسیت زلزله در تهران به اجماع برسند، قطعا در تضمین سلامت جامعه و شهروندان پایتخت موثر خواهد بود، بنابراین تاکید شده به جای توجه خاص به نما و ظاهر ساخت و سازها، تاکید و حساسیت آنها بر ساختار و استانداردهای مقاومتی ساختمان‌ها در برابر حوادث داشته باشند.
وی با بیان اینکه نباید زلزله بم را از یاد ببریم، گفت: اگر همواره این شعار را به یاد داشته باشیم، به ویژه اگر این موضوع مورد توجه دست‌اندرکاران بخش‌های ساخت و ساز شهری از جمله شهرداری‌ها و مسکن و شهرسازی قرار بگیرد، قطعا با مسئولیت بیشتری نسبت به فعالیت‌های خود پرداخته و در اقدامات خود تجدیدنظر خواهند کرد.
جاپلقی درباره مناطق آسیب‌خیز تهران در زمان بروز زلزله نیز گفت: شرق تهران، ری درجنوب تهران، شمال شرق، همچنین شمال تهران از فیروزکوه و دماوند تا آبیک قزوین گسل 400 کیلومتری است که بسیار گسل بزرگ و خطرناکی است.
سرپرست اداره مدیریت بحران استان تهران با بیان اینکه این گسل از شاهرود آغاز شده و تا آبیک قزوین ادامه دارد و این گسل 400 کیلومتری، یک هشدار و خطر برای تهران محسوب می‌شود. گفت: گسل‌های کوچک دیگر از قبیل فرحزاد، اوین، درکه و مناطق 13 و 14 تهران نیز بخش‌هایی از نقاط آسیب‌خیز تهران هستند، اما بیشترین خطر در جنوب و جنوب شرق تهران به کمین نشسته، هر چند که نواحی مرکزی به سمت شمال نیز مستثنی از این قاعده نیست و هر کجا که پستی و بلندی در توپوگرافی زمین نیست، تهدیداتش بیشتر خواهد بود.
همچنین محمود مظفر، رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر، در مورد میزان آمادگی پایتخت در برابر زلزله احتمالی به ایسنا گفت: واقعا نمی‌دانم که چه بلایی قرار است در پی زلزله شاید، شش ریشتری در تهران بیاید. وی با بیان اینکه تا به حال جلسه‌ای مشترک با حضور متولیان امر در زمینه زلزله تهران نداشته‌ایم، گفت: وزیر کشور، شهردار تهران، رییس سازمان مدیریت بحران تاکنون نتوانستند در قالب نشستی به طرح و برنامه مشترک در مورد زلزله احتمالی تهران برسند.
مظفر که ریاست کارگروه امداد و نجات کشور در زمان بحران را نیز بر عهده دارد، عنوان می‌کند که اطلاعی از تخریب احتمالی زلزله در تهران ندارد که حسن عباسی، مدیر روابط عمومی اورژانس تهران نیز ضمن تایید سخنان وی، عنوان می‌کند که پیش‌بینی حوادث و تخریب‌ها در تهران باید نسبت به عمق فاجعه و خرابی‌ها باشد نه اینکه پشت میز بنشینیم و عنوان کنیم در زمان پرحادثه چه می‌کنیم. وی با بیان اینکه هر فردی باید بداند در زمان حادثه چه طور زنده بماند، گفت: من خودم در ماشین شخصی‌مان همیشه جیره‌غذایی خشک و وسایل اولیه نجات برای یک هفته نگهداری می‌کنم.
عباسی با بیان اینکه طرح سوالاتی مبنی بر اینکه چقدر آمادگی در برابر زلزله احتمالی تهران داریم، به مثابه تلنگری است برای مسئولان کشوری، گفت: در حوادث طبیعی و زلزله، از بین رفتن خطوط ارتباطی، یکی از معضلات مهم محسوب می‌شود و از آنجایی که پل ارتباطی مردم با اورژانس 115 است، ما نیز برای حوادث احتمالی در تهران تمهیداتی اندیشیده‌ایم، به گونه‌ای که سیستم ارتباطات سیاری را در محلی ایمن و ضدزلزله نگهداری کردیم و زمانی که زلزله یا حادثه‌ای رخ دهد، این سیستم ارتباطات سیار به عنوان مرکز ستاد فرماندهی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
عباسی با اشاره به قدمت ساختمان مرکز اورژانس تهران نیز گفت: مطمئن باشید زلزله‌ای با ریشتر بسیار کمتر از شش یا هفت نیز موجب تخریب ساختمان اورژانس تهران می‌شود.
مدیر روابط عمومی اورژانس تهران در مورد میزان آمادگی اورژانس تهران در برابر زلزله احتمالی، گفت: روزانه 16 هزار تماس تلفنی با مرکز فوریت‌های پزشکی 115 برقرار می‌شود که از این میان چیزی حدود 1600 ماموریت به صورت روزانه توسط تکنیسین‌های اورژانس انجام می‌شود که این چیزی جز معجزه نیست.
وی با بیان اینکه تهران به چهار ناحیه (شرق، غرب، شمال و جنوب) تقسیم شده است، گفت: هر ناحیه دارای رییس، معاون و جانشین است که وظایف هر یک در صورت بروز بحران و حادثه‌ای مشخص شده است و علاوه بر آن در بحث حوادث و بحران‌های بزرگ، استان‌های معین نیز در بحث کمک‌رسانی وارد می‌شوند.
عباسی با اشاره به حضور اورژانس تهران در زلزله بم و رودبار و منجیل، گفت: این که ما مدعی شویم به دلیل حضور در حوادث و سوانح بزرگ می‌توانیم ظرف ساعت معینی مثلا 24 ساعت مصدومان را جابجا و منتقل کنیم، درست نیست؛ چرا که ممکن است حوادثی رخ دهد که غیرقابل پیش‌بینی است و نتوانیم بحران را مدیریت کنیم.
داوود براتی معاون اسبق پیشگیری سازمان آتش‌نشانی پایتخت درباره وقوع زلزله احتمالی در پایتخت و آمادگی سازمان‌های امدادی گفت: با مقایسه سیستم‌های مدیریت بحران فعلی کشور با سیستم‌های مدیریت بحران جامع در جهان، به جرات می‌توان گفت که با سطح مطلوب و کارآمد سیستم مدیریت بحران، فاصله زیادی داریم.
وی با بیان اینکه با شرایط مطلوب مدیریت بحران کارآمد فاصله زیادی داریم، گفت: اگر بخواهیم از صفر تا 10 به مجموعه سازمان‌های حاضر در مدیریت بحران نمره بدهیم، نمره تعلق گرفته از چهار تا پنج بیشتر نخواهد بود. براتی با بیان اینکه به نظر می‌رسد که مدیریت بحران را باور نداریم، اظهار کرد: مراحل مختلفی در بحث مدیریت بحران وجود دارد که به عنوان مثال باید در بحث پیشگیری از توسعه بحران جلوگیری کنیم.
معاون اسبق پیشگیری سازمان آتش‌نشانی پایتخت با اشاره به وجود ساختمان‌های نامقاوم در سطح شهر تهران، اظهار کرد: تهران نه تنها ساختمان‌های نامقاوم بسیاری دارد، بلکه شریان‌های اصلی زیادی در این شهر نظیر راه‌ها، لوله‌کشی گاز، سیستم‌های برق‌رسانی و ... از سطح حفاظتی مطلوبی برخوردار نیستند. وی همچنین با بیان اینکه به مجموعه مدیریت بحران کشور از صفر تا 10، نمره‌ای بین چهار تا پنج می‌دهد، گفت: این نمره بیانگر این است که بسیاری از دستگاه‌های ما یا در سیستم‌های مدیریت بحران مردودند یا با نمره‌ای ناپلئونی قبول می‌شوند.
براتی با تاکید بر ضرورت ایمن‌سازی اماکن مهم نظیر مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، کلانتری‌ها، پایگاه‌های امدادی و ایستگاه‌های آتش‌نشانی، خاطر نشان کرد: امیدوارم به دنبال تعریف و تمجید از یکدیگر نرویم و نگاهمان را از نگاه سخت‌افزاری به نگاه نرم‌افزاری معطوف کنیم و به جای این که آمار بدهیم که فلان دستگاه را خریده‌ایم یا فلان تجهیزات را اضافه کرده‌ایم، به دنبال آیین‌نامه‌ها و اجرای دقیق آنها باشیم.
با اینکه مدیر روابط عمومی اورژانس تهران از طرح‌ها و برنامه‌های این مرکز برای پوشش امدادی زلزله احتمالی تهران نام می‌برد، اما باید به یاد جمله کلیشه‌ای که "زلزله خبر نمی‌کند" باشیم و اینکه پیامدهای زلزله احتمالی در تهران آنقدر فاجعه‌بار است که با این ناهماهنگی‌ها و تعدد دستگاه‌های متولی و بیمارستان‌های فرسوده و ...، نتوان شاهد امدادرسانی درست، صحیح و اصولی باشیم، بنابراین باید با تکیه بر آموزش‌های فردی آمادگی خود را نیز در قبال این نوع حوادث افزایش دهیم.
