مديريت شهري تهران تصميم گرفته با اجراي دو سياست فني براي اَبَر پروژه‌‌هاي ساختماني، چالش «ريزش» در گودبرداري‌هاي عميق پايتخت را پايان دهد.

ساخت‌وسازهاي بزرگ مقياس طي دو سال اخير در شهر تهران، حفر گودهايي حداقل به عمق 20 متر براي اين قبيل پروژه‌ها را به همراه داشته، اما چون «نظارت» دستگاه متولي بر اين گودبرداري‌هاي خاص عملا وجود نداشته، عمده آنها در مراحل گودبرداري با يكي از انواع ريسك‌هاي منتهي به ريزش ديواره گود، برخورد كردند و از بين آنها، تعداد قابل‌توجهي از گودها دچار حادثه نشست خيابان و بحران محله‌اي شدند.
تحقيقات كميسيون شهرسازي‌ومعماري شوراي شهر تهران درباره سريال ريزش در گودهاي عميق نشان مي‌دهد: صدور «پيش‌پروانه» براي ابرپروژه‌ها از طرف شهرداري، مهم‌ترين عامل حادثه‌ساز حين گودبرداري محسوب مي‌شود، طوري كه‌سازمان نظام مهندسي تهران به دليل آنچه «خلأ پروانه‌ساختماني» عنوان مي‌كند، طبق قانون اجازه نظارت و پايش بر مراحل گودبرداري در اين نوع كارگاه‌ها را ندارد. هر چند در ترتيب‌‌بندي مسووليت‌ها در حوادث گودبرداري، شهرداري در جايگاه آخر قرار دارد، اما شيوه‌اي كه براي صدور مجوز ساخت استفاده مي‌كند، به نوعي، باعث سلب مسووليت از دستگاه‌هاي ماقبل مي‌شود.
شهرداري تهران در سال‌هاي اخير به دليل زمان‌بر بودن پروسه صدور پروانه‌ساختماني براي برج‌هاي مسكوني و مگاپروژه‌هاي تجاري، نوعي مجوز موقتي تحت عنوان «پيش‌پروانه» بابت صرفا شروع عمليات خاك‌برداري، در اختيار مالكان اين پروژه‌ها قرار داده تا در فاصله زماني گودبرداري، پروانه قطعي نيز صادر شود. اين در حالي است كه نظارت عاليه نظام‌مهندسي بر عمليات ساختمان‌سازي، درست از لحظه صدور پروانه‌ساختماني براي يك پروژه، آغاز مي‌شود و هر نوع ساخت‌وساز فاقد پروانه قطعي، از نظر نظام‌مهندسي قابل ورود نيست. طي يكسال اخير، معدود مناطقي در تهران شاهد گودبرداري‌هاي حداقل 20متري براي احداث برج‌هايي به ارتفاع كلي بالاي 25 طبقه بوده است. در اين برج‌ها، بين 5 تا 9 طبقه از ساختمان، در زيرزمين و در فضاي حاصل‌شده از گودبرداري، تعبيه مي‌شود. البته در ماه‌هاي اخير، موقعيت جغرافيايي ابرپروژه‌ها از مناطق شمالي شهر تهران به نقاط ديگري از جمله مركز و جنوب شهر نيز تسري پيدا كرده است و «فرسودگي خانه‌هاي مجاور» به‌عنوان ويژگي تامل‌برانگيز املاك مجاور اين نوع گودبرداري‌ها، شهرداري و شوراي‌شهر را به اتخاذ دو تصميم پيشگيرانه براي مقابله با ريزش ديواره گود، نشست خيابان و تخريب املاك مجاور گودهاي عميق، ترغيب كرده است.
مديريت شهري تهران در تصميم اول خود، صدور «پيش‌پروانه» براي گودبرداري‌هاي عميق را متوقف كرده است و در قالب تصميم دوم، طبق دستور ويژه مقامات ارشد شهري، شهرداران مناطق مكلف شده‌اند طبق قانون 55 شهرداري‌ها، پايش لحظه‌اي از گودهاي عميق موجود در پايتخت داشته باشند و به محض بروز خطر و احتمال نشست يا ريزش زمين، اين چاله‌ها را از خاك دستي پركنند. اين دستور ويژه اخيرا براي يكي دو فقره از چاله‌هاي حدودا 30 متري، به اجرا درآمد. اعضاي شوراي‌شهر تهران در اين باره معتقدند: گودهاي ساختماني به لحاظ زمان استحكام ديواره‌ها، مدت‌دار هستند؛ به اين معني كه اگر در يك زمان مشخص، گود به ساختمان تبديل نشود، پايداري‌ گود متزلزل مي‌شود.

 مقاوم‌سازی گود تاریخ مصرف دارد
در اين باره، احمد دنیامالی رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا آمار گودبرداری پرخطر شهر تهران رو به افزایش است، گفت: از دیدگاه حرفه‌ای وقتی در فرآیند پروسه‌های ساختمانی اختلاف سطح ایجاد می‌شود فارغ از اینکه این اختلاف سطح 5 متر است یا 30 متر، گودبرداری انجام شده پرخطر نامیده می‌شود. براساس این تعریف هیچ گودی در پایتخت وجود ندارد که پرخطر نباشد.  او اظهار کرد: از این رو برای جلوگیری از حوادثی که اخیرا در برخی از گودبرداری‌های پایتخت رخ داده است باید تمامی مراحل گودبرداری دقیقا مطابق با مشخصات فنی طرح و با نظارت مهندسان ناظر پیش رود.
این عضو شورای شهر تهران به روش‌های مقاوم‌سازی گودهای ساختمانی اشاره کرد و افزود: روش‌های مختلفی برای ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی گودهای ساختمانی وجود دارد اما نکته مهم آن است که تمامی این روش‌ها موقت است و پس از مدتی کارکرد آنها از بین می‌رود. او با بیان اینکه از دوستان شهرداری و‌سازمان نظام مهندسی درخواست کرده‌ایم تا مالکان پروژه‌های ساختمانی را موظف به انجام پروژه در مدت زمان کوتاه کنند، تاکید کرد: سرعت اجرای‌ سازه در مورد گودهای عمیق مهم است و هر اندازه سرعت اجرا بالا رود نگرانی‌ها کمتر می‌شود.

 تعیین تکلیف سه گود پایتخت
در اين باره، اقبال شاکری عضو کمیسیون عمران شورای شهر معتقد است: عدم هماهنگی بین چهار حلقه مالک، مشاور، ناظر و شهرداری مشکلات فعلی در پروسه گودبرداری‌های ساختمانی را به وجود آورده است. او  گفت: نحوه تقسیم‌بندی مسوولیت‌پذیری در بحث گودبرداری‌های ساختمانی در وهله اول با مالک، دوم با مشاور، سوم با مهندس ناظر و در وهله آخر با شهرداری است. بنابراین ایمنی گود باید ابتدا توسط مشاور یا محاسب طراحی شود و بعد توسط پیمانکار اجرایی شود. این اقدام در هنگام گودبرداری باید صورت گیرد. بعضی مواقع این اقدام صورت می‌گیرد اما ادامه پروژه دچار مشکل می‌شود. این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: گود ایران زمین، حقانی و خدامی  نیز همین وضعیت را داشته‌اند. یعنی پروژه مطابق با برنامه‌ریزی پیش نرفته است. به این نکته باید دقت کرد که پایدار‌سازی دیواره‌های گود برای مدت زمان کوتاهی است تا ساختمان ساخته شود. اگر گود رها شود آن پایداری به تنهایی کافی نیست. او با بیان اینکه بايد زمان‌بندی اجرای پروژه دائم کنترل شود، اظهار کرد: اگر از زمان اجرای پروژه گذشت باید تذکر داده شود و پیگیری توسط ناظر و مالک ادامه داده شود.
او با اشاره به این موضوع که اگر مالک به تذکر شهرداری در خصوص گذشت زمان اجرای پروژه و ناپایداری گود توجه نکرد شهرداری می‌تواند با اتکا به ماده 55 قانون شهرداری‌ها وارد کار شود تصریح کرد: در این وضعیت شهرداری تقاضا می‌کند به او اجازه داده شود برای تامین ایمنی مردم وارد بحث شود و به حساب و هزینه مالک اقدامات ایمنی را زیر نظر ناظر انجام دهد.  شاکری به وضعیت گود ایران زمین اشاره کرد و افزود: در گود ایران زمین هم به دلیل طولانی شدن بلاتکلیفی گود شورا به شهرداری اجازه داد ایمن‌سازی گود را آغاز کند. اقدامات پایدارسازی گود ایران زمین حدود 6میلیارد تومان هزینه داشت . او در پاسخ به اینکه وضعیت ساير گودهاي عميق و نيمه‌كاره همچون خدامی و حقانی چه خواهد شد؟ تاکید کرد: در مورد گود خدامی هم پس از بررسی‌هابه این نتیجه رسیدند که پرکردن گود ارزان ترین روش نسبت به سایر روش‌ها است. این روش حدود یک چهارم هزینه داشت. علاوه بر این اخيرا جلسه‌ای با شهرداری داشتیم و نسبت به توقف کار در گود حقانی تذکری ارائه شد. او اضافه کرد: در این گود به دلیل مشکل مالک با پیمانکار اجازه عملیات پایدارسازی گود داده شده است و اخطار داده شده این کار را انجام دهد.

 صدور مجوز «پیش پروانه» ممنوع شد
محمد سالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز با اشاره به بالا رفتن آمار گودبرداری‌های پرخطر در تهران گفت: در سال‌های اخیر گودبرداری‌های ساختمانی آسیب‌هایی را برای املاک مجاور خود ایجاد کرده اند که بیشتر به دلیل نبود نظارت بر روند گودبرداری‌ها بوده است البته در بخش نظارت بر عملیات گودبرداری مسوولیت‌سازمان نظام مهندسی بر شهرداری تهران پیشتاز است.
او  ادامه داد: این در حالی است که ظرفیت‌سازی لازم در‌سازمان نظام مهندسی هنوز اجرایی نشده است تا بتوانند مهندسان ناظر در همه مناطق به صورت دائم در پروژه‌ها حضور داشته باشند.  او در پاسخ به این سوال که محدوده مسوولیت شهرداری تهران در زمینه نظارت بر گودبرداری‌های ساختمانی چیست، تصریح کرد: در این زمینه تاکنون شهرداری به صورت مستقیم وارد نشده و معتقد است مسوولیت این موضوع قانونا با شهرداری نیست. بنابراین بیشتر سعی دارد در حاشیه باشد چون در صورت ورود به موضوع بايد تبعات قانونی آن را هم بپذیرد. این عضو شورای شهر تهران افزود: البته این دیدگاه شهرداری درست است چون مطابق با قانون، مسوولیت خطرات  ناشی از گودبرداری به عهده دستگاه نظارت زیر نظر‌سازمان نظام مهندسی است. اما بخش تحت مسوولیت شهرداری در حوزه صدور پروانه است.
او تاکید کرد: شهرداری مطابق با قانون فقط در حوزه صدور پروانه ساختمانی مسوولیت می‌پذیرد با این حال در اين حوزه تخلفاتی داشته است مبنی بر اینکه  در خصوص بسیاری از پروژه‌های بزرگ مقیاس که به گودبرداری‌های عمیق نیاز دارند پیش پروانه صادر کرده است.  سالاری اضافه کرد: صدور پروانه ساختمانی موجب می‌شود همزمان با فرآیند صدور پروانه نقشه‌های فونداسیون و مقاوم‌سازی جداره‌های گود به‌سازمان نظام مهندسی ارائه شود تا مسوولیت به آنها واگذار شود اما وقتی «پیش پروانه» صادر می‌شود در نتیجه بررسی کیفی مراحل ارائه نقشه‌ها انجام نمی‌شود و در صورت بروز حادثه مقصر اصلی شهرداری تهران است. او از ورود این کمیسیون به موضوع صدور «پیش پروانه» ساختمانی برای پروژه‌های بزرگ مقیاس شهر خبر داد و گفت: کمیسیون شهرسازی شورا ورود پیدا کرده است و شهرداری را از صدور پیش پروانه برای پروژه‌های ساختمانی منع کرده است.  او تاکید کرد: یکی از دلایل بروز حادثه گود خیابان ایران زمین نیز صدور «پیش پروانه» بود که منجر به عدم نظارت بر روند گودبرداری شد. بروز این حادثه و بلاتکلیفی مالک پروژه سبب شده تا شهرداری با هزینه‌اي حدود 4 میلیارد و 700 میلیون تومان نیمي از گود را پر کند با این حال هنوز تصمیمی برای ادامه فعاليت ساختماني در گود خیابان ایران زمین گرفته نشده است.

وضعيت «سفيد» در گود ايران‌زمين
يكي از پروژه‌هاي ساختماني مشاركتي بابك زنجاني در تهران كه مهرماه سال گذشته در مرحله گودبرداري، دچار ريزش در يكي از ديواره‌هاي گود و نشست خيابان مجاور شد، هم‌اكنون به وضعيت سفيد يا عادي برگشته است.
كارگاه ساختماني مجتمع تجاري ايران‌زمين در فاز يك شهرك غرب، عصر پنج‌شنبه 11مهرماه92، در مرحله حدود 60درصد گودبرداري، ريزش كرد. اين حادثه در آن زمان باعث شكسته شدن يكي از لوله‌هاي اصلي انتقال آب در زير خيابان ايران‌زمين و نشست خيابان شد. در طول يكسال اخير، شركت ساختماني اين پروژه، همزمان با انجام عمليات تحكيم ديواره‌هاي گود ايران‌زمين، به ترميم نقاط آسيب‌ديده اين خيابان نيز مشغول بود.
تردد در خيابان ايران‌زمين از همان روز حادثه به دليل حفر گودال ناشي از نشست خيابان و وجود خطر در اطراف گود، ممنوع بود. اما اين خيابان از هفته گذشته بازگشايي شد.
تحقيقات صورت گرفته درباره آخرين وضعيت گود ايران‌زمين همچنين نشان مي‌دهد: در اين پروژه ساختماني كه عمليات گودبرداري تا مهرماه پارسال –قبل از ريزش ديواره‌ها- تا عمق حدود 30متر پيش رفته بود، هم‌اكنون به اندازه حدود 12متر، از خاك پر شده است به طوري كه گفته مي‌شود وضعيت فعلي گود، در شرايط طبيعي قرار دارد و خطر يا احتمال نشست دوباره و ريزش ديواره‌ها، رفع شده است.
 در پروژه مجتمع تجاري ايران‌زمين قرار بود برج با كاربري تركيبي تجاري، اداري و هتل به ارتفاع 26 متر از سطح زمين ساخته شود. در زمين اين پروژه با مساحت تقريبي 6/1 هكتار، پيش‌از انجام گودبرداري، قديمي‌ترين مركز تجاري شهرك‌غرب تحت عنوان «ايران‌زمين» با ارتفاع يك طبقه قرار داشت، اما در جريان ساخت‌وساز روي آن، مقرر شده بود علاوه بر تعدادي طبقات منفي براي تامين پاركينگ، 4طبقه تجاري با سطح اشغال 50درصد و 22 طبقه اداري و هتل نيز با سطح اشغال 23درصد احداث شود. این پروژه در نيمه‌هاي عمليات گودبرداري، به دليل حادثه ريزش، متوقف شد و هم‌اكنون نيز عمليات ساختماني در آن انجام نمي‌شود. در سايت شركت سازنده مجتمع تجاري ايران‌زمين، ارزش كل پروژه در زمان تكميل و بهره‌برداري، معادل 7500 ميليارد تومان برآورد شده است. سطح كل زيربناي اين پروژه، حدود 300 هزار مترمربع، پيش‌بيني شده است.

نظر بدهید: