«انتقال فرودگاه مهرآباد به بيرون از محدوده شهري پايتخت»
سرنوشت زمین 27 هزار میلیاردی
مقامات دولتي و اعضاي شوراي‌شهر تهران در واكنش به پيشنهاد شهرداري مبني‌بر «انتقال فرودگاه مهرآباد به بيرون از محدوده شهري پايتخت» اعلام كردند: صحبت از جابه‌جايي فرودگاه مهرآباد، بازي با ارقام بزرگ است و به سه دليل كه مهم‌ترين آن «از بين رفتن توجيه سفر هوايي داخلي» مي‌تواند باشد، بحث انتقال فرودگاه منتفي است. پهنه پروازي مهرآباد، بزرگترين و گران‌قيمت‌ترين قطعه زمين موجود در تهران به‌حساب مي‌آيد كه با احتساب نرخ اراضي مسكوني، حدود 27 هزار ميليارد تومان ارزش دارد. دولت و شهرداري درباره تغيير يا تثبيت كاربري عرصه مهرآباد اختلاف‌نظر دارند.
پاسخ دولت به پیشنهاد شهرداری: انتقال «مهرآباد» منتفي شد
طرحي كه شهرداري تهران ماه گذشته و درست يك روز بعد از حادثه سقوط هواپيماي آنتونوف140، درباره فرودگاه مهرآباد اعلام كرد، از نظر مقامات مسوول در دولت، مردود و غيرقابل اجرا ارزيابي شد.
نتایج مطالعات کارشناسی وزارت راه و شهرسازی و شورای شهر تهران نشان می‌دهد تغییر کاربری بزرگترین زمین پروازی پایتخت با حداقل ارزش 27 هزار میلیارد تومان فعلا منتفی است. تامین هزینه چند هزار میلیاردی و هماهنگی دستگاه‌های مختلف برای اجرای طرح از جمله دلایلی است که بر مبنای آن کارشناسان تا 10 سال آینده امکان انتقال فرودگاه را مردود اعلام کرده‌اند.
شهرداري تهران بيستم مرداد امسال در واكنش به پرواز نافرجام يك هواپيماي مسافري و سقوط آن در حوالي مهرآباد، منطقه پروازي اطراف فرودگاه را به لحاظ دو نوع آلودگي هوا و صوتي و همچنين خطر سوانح هوايي، براي ساكنان اين منطقه ناامن تشخيص داد و با اشاره به مطالعه‌اي كه پيش‌تر از سوي مراكز وابسته به شهرداري در اين زمينه انجام شده بود، از آمادگي براي انتقال فرودگاه مهرآباد به بيرون از محدوده تهران خبر داد. در اطلاعيه شهرداري، به نوعي، موضوع تامين مالي بخشي از هزينه‌هاي انتقال فرودگاه نيز گنجانده شده بود.
نیمه تابستان امسال سقوط هواپیمای آنتونوف 140 تنها چند دقیقه بعد از برخاستن سبب شد بحث تازه‌ای میان دولتمردان و مدیران شهری در حوزه صنعت هوایی کشور باز شود. این بار برخلاف حوادث هوایی گذشته که هر بار بحث فرسودگی ناوگان هوایی کشور را مورد انتقاد قرار می‌دادند و بعد از مدتی به فراموشی سپرده می‌شد، سوژه‌ای جدید در قالب طرح «انتقال فرودگاه مهرآباد» به موضوع داغ محافل مدیریتی کشور تبدیل و مطالعات امکان‌سنجی اجرای آن در دستگاه‌های مختلف آغاز شد. گروهی مخالف طرح بودند و گروهی دیگر امکان اجرای این طرح را ممکن می‌دیدند. در این میان شهردار تهران اولین مسوولی بود که موضوع انتقال فرودگاه مهرآباد را مطرح و ادعا کرد مطالعات این طرح از یک‌سال پیش تاکنون در شهرداری تهران آغاز شده است. محمدباقر قالیباف در این باره عنوان کرد: «به‌علت نقش نگران‌کننده این فرودگاه در آلودگی هوا انتقال فرودگاه به مکان دیگر باید به‌سرعت انجام شود. به همین دلیل شهرداری به صورت جدی در حال پیگیری انتقال فرودگاه مهرآباد است. این انتقال در بطن یک تحول عمده برای منطقه جنوب غرب تهران و یک جهش بین‌المللی برای تهران طراحی و تعریف شده است.» اما آمادگی شهرداری با واکنش‌های مخالف و موافق زیادی همراه شد. دولتمردان با اشاره به مطالعات جانمایی فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران، امکان اجرای طرح انتقال را مستلزم صرف هزاران میلیارد می‌دانند و ساماندهی فرودگاه مهرآباد را گزینه بهتری از انتقال معرفی می‌کنند. در دولت، وزارتخانه‌اي كه هم مسووليت ساماندهي شهرها را برعهده دارد و هم متولي امور فرودگاه‌ها به حساب مي‌آيد، در واكنش به طرح انتقال «مهرآباد» از تهران، اعلام كرد: فرودگاه فعلي درون پايتخت حداقل به سه دليل قابل انتقال نيست و بايد «ساماندهي مهرآباد» به جاي «انتقال مهرآباد» پيگيري و اجرايي شود.
بازي با ارقام بزرگ
وزير راهوشهرسازي در مقام رئيس شوراي عالي شهرسازي و معماري كشور و همچنين مقام ارشد حوزه را‌ه‌و‌ترابري، پيشنهاد انتقال فرودگاه مهرآباد از تهران را بازي با ارقام خيلي بزرگ توصيف مي‌كند و معتقد است: چنين طرحي هزاران ميليارد تومان بودجه لازم دارد و مطرح كردن اين بحث در جامعه انتظاراتي را ايجاد مي‌كند كه امكان عملي شدن آن وجود ندارد.
عباس آخوندي درباره علت منتفي بودن انتقال مهرآباد به توجيه سفر هوايي از مبدا تهران اشاره كرد و گفت: با انتقال فرودگاه به بيرون شهر تهران، توجيه پروازهاي داخلي كمتر از يك ساعت ازمبدا تهران، به دليل بُعد مسافت زميني بين تهران و محل فرودگاه از بين مي‌رود. ضمن اينكه مشخص نيست با اين انتقال، آسايش ساكنان مناطق مهرآباد تامين و نگراني‌هاي موجود رفع شود.
وزير راهوشهرسازي با تاكيد بر محدوديت‌هاي مالي پيش‌روي دولت افزود: با شرايط تنگناهاي مالي دولت، طرح‌هاي زيادي وجود دارد كه اجراي آنها از اولويت بالاتري نسبت به انتقال فرودگاه مهرآباد برخوردار است.
آخوندي با اشاره به اينكه ساماندهي فرودگاه مهرآباد و اعمال محدوديت در پروازهاي شبانه به عنوان گزينه‌هاي جايگزين انتقال در دستور كار قرار دارد، تصريح كرد: جانمايي فرودگاه در داخل شهر فقط مختص كلان‌شهر تهران نيست بلكه در پايتخت‌هاي اكثر كشورهاي اروپايي، فرودگاه‌ها در وسط شهرها قرار دارند. مهم ضريب ايمني اين قبيل فرودگاه‌ها است كه بايد ارتقا پيدا كند.
انتقال غيرممكن به فرودگاه امام
رضا هاشمي مشاور شهرسازي و معماري وزير راهوشهرسازي نيز درباره امكان انتقال فرودگاه مهرآباد به بيرون از شهر تهران گفت: در حال حاضر منابع مالي محدود و در اختيار دولت حتي كفاف هزينه‌هاي ضروري براي توسعه و ساماندهي دو فرودگاه اصلي را نمي‌دهد بنابراين صحبت از انتقال در شرايط فعلي غيرممكن است.
وي همچنين به غيرممكن بودن انتقال پروازهاي داخلي از تهران به فرودگاه امام اشاره كرد و افزود: در مطالعات اسناد فرادست شهر تهران از جمله مطالعه شبكه فرودگاه‌هاي تهران، منطقه مهرآباد به عنوان فرودگاه فعلي تعيين شده است. از سوي ديگر صحبت از انتقال پروازهاي داخلي به فرودگاه امام نيز اصلا قابليت اجرا ندارد چون كه در اين صورت بسياري از پروازها از تهران به شهرهاي مختلف به خاطر بُعد زمان بي‌معنا مي‌شود.
مشاور وزير راهوشهرسازي با تاكيد براينكه شوراي عالي شهرسازي جايگاه مناسبي براي بحث درباره انتقال فرودگاه مهرآباد است، گفت: در مقطع فعلي توسعه ظرفيت مسافري فرودگاه امام(ره) از 5ميليون مسافر به 50ميليون مسافر در سال و همچنين ساماندهي وضع موجود فرودگاه مهرآباد جزو برنامه‌هاي دولت قرار دارند.
همچنین پارلمان محلی پایتخت نیز اگرچه با اصل طرح انتقال فرودگاه مهرآباد موافق است ولی به صراحت شهردار تهران در مورد اجرای این طرح اظهار نظر نمی‌کند. از دیدگاه اعضای شورای شهر تهران این پروژه حداقل به 10 سال زمان و منابع مالی قوی نیاز دارد و اعلام نظر قطعی منوط به نتیجه مطالعات کارشناسی کمیسیون‌های شهرسازی و عمران شورای شهر خواهد بود. اما اینکه چرا شهرداری تهران در این مدت از عزم جدی برای انتقال فرودگاه مهرآباد سخن می‌گوید موضوعی قابل تامل است. به نظر می‌رسد اشتیاق قابل تامل شهرداری در این موضوع به ماهیت زمین فرودگاه مهرآباد بازمی‌گردد که اگر قرار باشد به خارج از شهر منتقل شود این زمین چند صد هکتاری با تغییر کاربری می‌تواند درآمد قابل توجهی برای اداره پایتخت ایجاد کند.
انتقال فرودگاه در کمیسیون‌ها
با این حال احمد مسجدجامعی رئیس پیشین شورای شهر تهران از پیگیری این پیشنهاد در شورای شهر تهران خبر داد و گفت: قرار بر این است که دو کمیسیون عمران و شهرسازی به صورت مشترک در خصوص امکان‌سنجی اجرای این طرح مطالعات کارشناسی انجام دهند.
او ادامه داد: انتقال فرودگاه مهرآباد موضوعی جدید نیست بلکه این طرح از زمان ساخت فرودگاه امام خمینی مطرح شد و بنا بر این بود که پروازهای داخلی و خارجی از یکدیگر پشتیبانی کنند.
عضو شورای شهر تهران با اشاره به اشکالات قرارگیری فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران اظهار کرد: زیان‌های بدیهی زیادی از بابت حضور این فرودگاه در داخل محدوده شهری به شهر و شهروندان وارد می‌شود. اولین مساله آن آلودگی صوتی است. ضمن آنکه برای دسترسی به فرودگاه رفت و آمد شهری در آن منطقه افزایش پیدا می‌کند و سومین مساله میزان بالای آلودگی هوا ناشی از استفاده از سوخت هواپیما است که به شهر تحمیل می‌شود.
او اضافه کرد: البته با وجود همه این مضرات امکان اجرایی شدن این طرح در قالب یک برنامه زمان‌بندی نیاز به بررسی و بحث دارد و بدون انجام مطالعات نمی‌توان در مورد آن سخن گفت.
بار 10 هزار میلیارد تومانی انتقال
احمد دنیا مالی دیگر عضو شورای شهر تهران به عنوان رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر که مطالعات امکان‌سنجی طرح انتقال فرودگاه به او سپرده شده است انتقال فرودگاه مهرآباد را در زمان کنونی منتفی می‌داند.
او در این باره گفت: امکان‌سنجی انتقال فرودگاه مهرآباد به خارج از شهر تهران به انجام مطالعات عمیق و دوره‌ای نیاز دارد چون کار بسیار بزرگ و در سطح ملی است و ظرف چهار یا پنج سال آینده نمی‌تواند هیچ اتفاقی بیفتد. او افزود: امروز که ما با هم صحبت می‌کنیم امکان اجرای آن مردود است ولی حتما باید مطالعه عمیقی صورت بگیرد. اینکه فرودگاه پروازهای داخلی به فرودگاه پروازهای خارجی متصل شود خودش بحثی جداگانه است چراکه فاصله شهر با فرودگاه بین‌المللی زیاد است و این موضوع نیاز به کار کارشناسی دارد به اضافه اینکه منابع آن مهم است.
دنیامالی به حداقل منابع موردنیاز برای اجرای انتقال فرودگاه مهرآباد اشاره کرد و گفت: حداقل منابعی که می‌توان برای اجرای چنین پروژه‌ای برآورد کرد بین 10 تا 12 هزار میلیارد تومان است که در حال حاضر دولت توانایی تامین آن را ندارد و علاوه بر آن در حال حاضر به اندازه‌ای پروژه نیمه‌تمام در شهر وجود دارد که در اولویت کاری دولت قرار می‌گیرد.
او با بیان اینکه این احتمال وجود دارد که بعد از مطالعات به این نتیجه برسیم که وضعیت کنونی باید حفظ شود، تصریح کرد: البته این موضوع به این معنی نیست که با توسعه شهر و قرارگیری فرودگاه در داخل محدوده شهری، آلودگی صوتی و هوایی زیادی بابت سوخت هواپیماها نادیده گرفته می‌شود و باید این مشکل از طریق دیگری مدیریت شود.
عضو شورای شهر تهران پیشنهاد داد: برای مدیریت این مشکل می‌توان پروازهای نیمه شب تا 6 صبح را محدود کرد یا اینکه تست‌های موتور هواپیما را که با سر و صدای زیادی همراه است، انجام ندهیم.
او با تاکید بر اینکه اجرای این طرح حداقل تا 10 سال دیگر امکان‌پذیر نیست، اظهار کرد: انتقال بخشی از پروازها (پروازهای نظامی) در حدود اختیارات دولت نیست و تصمیم‌گیری در مورد آن به ستاد فرماندهی کل قوا مربوط می‌شود.
دو پیشنهاد
رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران نیز با اشاره به اثرات زیست محیطی حضور فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران گفت: در اینکه پرواز هواپیماها از این فرودگاه سهم زیادی در آلودگی هوا و صدای شهر دارد شکی نیست. خصوصا در موقع بلند شدن هواپیماها به گونه‌ای که براساس مطالعات کارشناسی مختلف آلودگی ایجاد شده ناشی از این پروازها در حد آلودگی ایجاد شده توسط چندین هزار خودرو است. رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورا ادامه داد: اما قطعا عملیاتی کردن این طرح به زمان نیاز دارد و انتقال فرودگاه در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نخواهد بود. به نظر می‌رسد اگر در تمامی دستگاه‌ها عزم انجام این کار وجود داشته باشد حداقل بین 8 تا 10 سال زمان نیاز دارد. او پیشنهاد داد: در این مدت می‌توان برای کاهش اثرات زیانبار وجود فرودگاه در داخل شهر تمهیداتی را اندیشید. به‌‌عنوان مثال در بسیاری از کشورهای دنیا می‌بینیم که فرودگاه در داخل شهر است اما از ساعت 10 شب تا 6 صبح پروازی انجام نمی‌شود. این حداقل کاری است که ما انتظار داریم مسوولان انجام دهند و برای پروازهای شب محدودیت ایجاد کنند که خوشبختانه چنین دستوری صادر شده است. او اضافه کرد: در این مدت نیز می‌توان مقدمات انتقال نه تنها فرودگاه مهرآباد را بلکه ترمینال‌های مستقر در شهر تهران و حتی را‌ه‌آهن را که تهدید جدی برای سلامت شهر تلقی می‌شود از شهر فراهم کنند.
نظر وزیر پیشین
احمد خرم وزیر پیشین راه وترابری نیز در اگرچه اجرایی شدن انتقال فرودگاه مهرآباد را ممکن می‌داند اما معتقد است: اجرای این طرح به تامین منابع خاص نیاز دارد و در یک پروسه زمانی کوتاه‌مدت ممکن نیست.
او در این باره گفت: می‌توان بخشی از پروازها را که به بخش نظامی مربوط می‌شوند به خارج از شهر انتقال داد چراکه در مواقع بحران اولین منطقه‌ای که در معرض تهدید قرار دارد این منطقه است، بنابراین برای مردمان این منطقه تهدید جدی تلقی می‌شود.
زمين فرودگاه متري چند؟
گفته مي‌شود يكي از گزينه‌هاي مدنظر برخي مديران شهري براي استفاده از زمين فرودگاه مهرآباد، ايجاد مراكز خدماتي- تجاري در اين منطقه است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد: مساحت کل پهنه فرودگاه مهرآباد حدود 2درصد مساحت كل شهر تهران است. در طرح تفصيلي جديد، محدوده تهران 60هزار هكتار تعيين شده و مساحت فرودگاه نيز حدود يك هزار هكتار برآورد مي‌شود. در منطقه9 تهران– محل فرودگاه- هم‌اكنون متوسط قيمت زمين با كاربري مسكوني طبق آخرين نرخ رسمي مركز آمار، متري 2 میلیون و 700 هزار تومان است. بنابراين چنانچه قرار باشد كاربري زمين فرودگاه تغيير كند، حداقل ارزش اين پهنه پروازی حدود 27هزار ميليارد تومان برآورد مي‌شود. اما اگر كاربري مهرآباد به ساخت‌وسازهاي تجاري تغيير كند، ارزش اين زمين چند برابر خواهد شد. اين در حالي است كه مسوولان شهرسازي در دولت با قطعيت، هر نوع تغييركاربري اين منطقه بخصوص به تجاري‌سازي را رد مي‌كنند! شهرداري تهران پيش‌تر انتقال فرودگاه قلعه‌مرغي را تجربه كرد و در بخشي از زمين 300 هكتاري اين فرودگاه، بزرگترين پارك و فضاي سبز را احداث كرد. برآورد قيمت زمين فرودگاه مهرآباد براساس تخمين كاربري مسكوني نشان‌دهنده دو برابر بودن ارزش اين زمين در مقايسه با كل زمين‌هاي اختصاص داده شده به پروژه‌هاي مسكنمهر كل كشور است. در مسكنمهر، به قيمت سال86، به اندازه 15هزار هكتار زمين دولتي معادل 15هزار ميليارد تومان به ساخت‌وساز اختصاص داده شد.
