سه گام مقاوم سازی ساختمان ها در برابر حوادث

دکترجواد نوفرستی
کارشناس بهینه‌سازی انرژی و ایمنی ساختمان
همه می‌دانیم که ایران کشوری حادثه‌خیز و به‌ویژه زلزله‌خیز است. معمولا بعد از هر حادثه طبیعی زلزله ویرانگر در یکی از مناطق کشور، برای مدتی مقوله مقاوم‌سازی سازه‌های ساختمانی در راس اخبار و تحلیل‌های خبری و کارشناسی قرار می‌گیرد و بیش از هر زمان دیگری به این ضرورت انسانی و حیاتی پرداخته می‌شود، اما در این زمینه این سوال کلیدی مطرح می‌شود که کیفیت ساخت مسکن در ایران چگونه است و چه باید کرد؟
برای پاسخ به این سوال باید به سه سطح کیفی ساختمان‌سازی توجه شود. به این منظور سطح کیفیت در ساختمان‌سازی در سه پله طبقه‌بندی می‌شود:
پله اول- مقاوم ساختن: آیا ساختمان‌های موجود و حتی ساخت‌وسازهای جدید، در برابر زلزله مقاوم‌اند؟ بی‌شک پاسخ منفی است. با وجود تلاش‌های ارزنده‌ای که در این جهت انجام شده است باید اعتراف کنیم که بیشتر ساختمان‌های شهری و روستایی کشورمان، حتی ساخت‌وسازهای جدید چند ساله اخیر نیز در برابر زلزله‌ای به بزرگی زلزله بم مقاوم نیستند. امیدواریم همه دست‌اندرکاران، مسوولان، مجریان،  و ناظران و... تلاش کنند تا ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاوم باشند تا در صورت وقوع زلزله، آسیب‌ها و تلفات انسانی کاهش یابند. یکی دیگر از شاخص‌های تعیین‌کننده کیفیت ساختمان از نظر مقاوم بودن آن، عمر مفید ساختمان‌ها است که متاسفانه در کشور ما کمتر از 30 سال برآورد شده است،
درحالی‌که درکشورهای پیشرفته نزدیک 100 سال است و این یعنی اتلاف منابع ملی ، با توجه به گردش مالی سالانه 90‌میلیارد دلار در صنعت ساختمان!
پله دوم- ایمن ساختن: حال جای این سوال باقی است که آیا حداکثر نیاز انسان‌ها و هموطنان مان این است که ساختمانی مقاوم داشته باشند؟ اگر ساختمان در برابر قوی‌ترین زلزله احتمالی مقاوم بود، آیا این ساختمان، ایمن است و ساکنین آن در امنیت و آسایش هستند؟ جواب قطعا خیر است و باید انتظارات خود و مردم را از کیفیت ساخت و ساز مسکن بالاتر ببریم. متاسفانه زوایای پنهان ایمنی ساختمان‌ها در پس مقوله مقاوم سازی، پنهان مانده و مغفول می‌ماند و حتی در طرح در دست تدوین چندساله بیمه ساختمان‌ها در تعامل بین دولت و مجلس، فقط پوشش بیمه‌ای در برابر زلزله و حوادث طبیعی مد نظر است. بدون شک ساختمان‌های مقاومی در کشور هست که خطرات جدی حریق و انفجار، برق گرفتگی، سقوط، آسانسور، گازگرفتگی و... در آنها برای ساکنان وجود دارد.
به استناد گزارش‌های رسمی سازمان پزشکی قانونی کل کشور، سالانه هزاران نفر از هموطنانمان در ساختمان‌ها قربانی حوادث تلخی چون سوختگی ناشی از حریق و انفجار، برق گرفتگی، گاز گرفتگی، سقوط، آسانسور و... می‌شوند. به این آمار، باید روند رو به رشد و نگران کننده قربانیان و مصدومین ناشی از حوادث کار در زمان ساخت ساختمان‌ها در کارگاه‌های ساختمانی را هم اضافه کرد.
بنابراین ضروری است که با کمک همه دست‌اندرکاران بخش‌های فرهنگی کشور، دستگاه‌های مسوول در بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ساختمان و نهادهای قانونی و... که برای امنیت و حفظ جان انسان‌ها ارزش قائلند، برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها -یعنی فراتر از مقاوم‌سازی صرف- فرهنگ‌سازی و بسترسازی همه‌جانبه قانونی، اجرایی و اطلاع‌رسانی شود.
تحقق این هدف مهم یعنی «ضرورت تغییر نگرش و پارادایم ذهنی در ساخت مسکن که، مقاوم سازی کافی نیست و باید «ساختمانی ایمن» بسازیم که «مقاوم بودن» یکی از مولفه‌های ایمن بودن ساختمان است.»
پله سوم- بهینه ساختن: در کنار ضرورت و الزام ساخت ساختمان‌های ایمن، مسوولیت دست‌اندرکاران صنعت ساختمان تمام نشده است و باید در ساخت و ساز به نحوه استفاده از منابع ملی اعم از مصالح و انرژی توجه و اهتمام خاص داشته باشند. باید به این واقعیت توجه داشت که با توجه به پایان پذیر بودن منابع تولید انرژی‌های فسیلی تجدیدناپذیر و همچنین در راستای اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و آزادسازی تدریجی قیمت حامل‌های انرژی - مانند کشورهای پیشرفته دنیا- ضمن توجه کامل به ایمنی ساختمان‌ها (ایمنی در برابر زلزله و دیگر حوادث اشاره شده به‌عنوان زوایای پنهان ایمنی)، از هم‌اکنون باید در زمان طراحی و ساخت ساختمان‌های جدید، علاوه‌بر توجه به استفاده درست و بهینه از منابع و مصالح ساختمانی از طریق اجرای کامل و صحیح مبحث 19 مقررات ملی ساختمان -که البته نیاز به بازنگری و به روز رسانی جدی دارد- با تاکید بر اولویت عایق بندی پوسته خارجی و سقف و کف ساختمان‌ها، انتخاب درست سیستم‌های انرژی‌بر از طریق توجه به راندمان و میزان مصرف انرژی و شاخص میزان آلایندگی‌های خروجی از دودکش انواع سیستم‌های حرارتی که هرچند به خارج از ساختمان، اما به هوای تنفسی شهر و محیط‌زیست وارد می‌شود، به مقوله‌های مهم «مصرف بهینه انرژی، کاهش آلایندگی هوا، حفظ محیط زیست، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و... «نیز بپردازیم و به تمام معنا، توجه به «رفاه و آسایش خانواده‌ها» را در ساخت‌وساز مسکن مسوولیت خود بدانیم. امید است به این مهم در اجرای قانون برچسب انرژی ساختمان و همچنین شناسنامه فنی ساختمان‌ها توجه شود.
جمع‌بندی
برای گام برداشتن و پیشرفت در مسیر پله‌های اشاره شده، حتی اگر نخواهیم مثل کشورهای پیشرفته، سخن از مفاهیم جدید، زیبا، ارزشمند و کاملا انسانی آخرین پله کیفیت یعنی «ساختمان یا بام سبز، مصرف انرژی کم، حفظ محیط زیست و...» در مقوله بهینه‌سازی در صنعت ساختمان حرف بزنیم، ظلم بزرگ و نابخشودنی است که در ساخت‌وساز، ایمنی را فقط «ایمنی در برابر زلزله» تعریف کنیم و خدای نکرده -همین حداقل انتظار هم- در عمل، زیر سوال باشد. توجه به کیفیت ساخت و ساز مسکن، به افزایش عمر مفید ساختمان‌ها نیز می‌انجامد.
خوب است این سوالات را همه دست‌اندرکاران صنعت ساختمان می‌توانند از خود بپرسند:
ساختمان‌های ما در کدام مرحله یا کدام پله از کیفیت قرار دارند یعنی ساختمان‌هایی که می‌سازیم تا چه اندازه باکیفیت‌اند: یعنی مقاوم‌اند یا فراتر از آن ایمن و بهینه‌اند، یا هرسه یا هیچ‌کدام؟
خودمان از کیفیت ساختمان‌هایی که ساخته‌ایم چقدر رضایت داریم؟
با توجه به الزام قانونی در واگذاری ساخت‌وساز به مجریان ذی‌صلاح، تاچه اندازه خود را پایبند به این قانون می‌دانیم؟ یعنی تاچه اندازه ساخت‌وساز کشور در دست مجریان ذی‌صلاح است؟

نظرات:

نظر بدهید: