نمایشگاه پدیده ای بر آمده از دوران مدرن است که بنا به ضرورت تولید وعرضه ی انبوه کالا در سده ی نوزدهم ظهور کرد.آنچه به عنوان نمایشگاه مد نظر است خاستگاه وضرورت های پیچیده این دوران ومابعد آن را دربر میگیرد.در عصر مدرن مکان وفضا باز تعریف شدونسبت آن با زیست جهان انسان وفناوری در کانون توجه قرار گرفت.بر این اساس معماری وساختار بصری نمایشگاه در روزگار حاضر کارکرد های متنوعی دارد که حول کنش ارتباطی در عرصه های مختلف حیات بشری متمرکز شده است.
بیش از یکصدوپنجاه سال از نمایشگاه هاید پارک لندن که سرآغاز به نمایش در آوردن جهان تکنولوژیک بود میگذرد.در ایران نیز فضاهای نمایشگاهی سنت وسابقه ای چهل _پنجاه ساله دارند.وسالانه صدها نمایشگاه مختلف در سطوح شهری استانی ملی _بین المللی در کشور برگزار میگردد که به رغم تفاوت های ماهوی به لحاظ ارائه ی کالا ساختاری یکسان شبیه سازی شده دارند.دلیل عمده این فرآیند یکسان ساز این است که ما جز چند نمونه ی استثنایی نمایشگاه به مفهوم مدرن وپسامدرن نداریم.
پرسش هایی مانند:مردم چگونه در فضا حرکت میکنند؟در فضا چه رخ میدهد؟تجربه ی فرد در مواجهه با محیطی فیزیکی چه مراحلی دارد وچگونه بنا از وقایع درون یا اطراف خود اثر میپذیرد؟
در خصوص فضاهای نمایشگاهی به نظر میرسد در ابتدا دو مفهوم فضا ونمایش بایستی تعریف شوند.تعریف فضا امری نسبی است و در جوامع مختلف میتواند متفاوت باشد.بر طبق فرهنگ لغت آکسفورد تعاریف زیادی از فضا وجود دارد.مثلا کیفیت تهی بودن وبزرگ بودن به نحوی که بتوان در آن آزادانه حرکت کرد.فضا معمولا با تقابل ومحک زدن با یک ماهیت مادی دارای شکل بعد وتوده دارای جرم ادراک میشود.
مفهوم نمایش نیز بر طبق فرهنگ لغت آکسفورد عبارتست از نشان دادن چیزی در یک مکان عمومی برای مردم برای لذت بردن آنها ویا برای اطلاع رسانی وآگاه کردن آنها.اما واژه ی به معنای "نمایش چیزی که معمولا مخفی است بیان حقیقت در مورد یک شخص یا یک موقعیت ونمایش آن"وبه معنای توصیف کامل یک تئوری یا نظریه طرح وهم چنین مناسبتی که مردم مشاغل وغیره کالا های خودرا به نمایش یا فروش میگذارند تعریف شده است.
فضای نمایشگاهی در نیجه جایی است که درآن نمایش نوآوری خلاقیت تکنولوژی وفناوری جدید تجارت ورقابت برای نمایش یا فروش عمده ای بازی میکند.
به نظر میرسد در رابطه با فضای نمایشگاهی از چند منظر میتوان بحث کرد که شامل عملکرد ومکانیت استفاده کاربران قرارگیری آن در بافت وزمینه شهری فرم وساخت ومقیاس واندازه میشود.
▪ اولین نکته ای که باید در فضاهای نمایشگاهی دخیل باشد مکانیت ومکان گزینی آنها در بافت شهری یا منطقه است.
▪ دوم_نقش وعملکرد این فضاها وویژگی هایی که آنها را از سایر عملکرد های شهری متمایز میکند
▪ سوم_ترکیب بندی وعناصر متشکله این فضاها (بیرونی)وارتباطات فضایی (درونی)آنها که شامل هر دو فرم وعملکرد است
▪ چهارم-خمیر یا مفهوم وروح طراحی فضا های نمایشگاهی
▪ پنجم_تاثیرات محیطی این فضا ها بر پیرامون وبستر خود
▪ ششم_تاثیرات فناوری جدید وبرتر در هر دوره در نقش وعملکرد طراحی وساخت این بناها
زمینه های تاریخی_اجتماعی پیدایش فضاهای نمایشگاهی:
اصلی ترین نقش فضای نمایشگاهی این بود که آخرین دستاوردهای تکنولوژیک در زمینه ی نوع مواد مصالح مصنوعات ومحصولات وتجهیزات صنعتی که در نتیجه پیشرفت تکنولوژی در هر دوره به دست آمده است را برای تجارت واستفاده در اختیار بازار قراردهد.از این منظر طراحی وساخت یک فضای نمایشگاهی به عنوان اولین فرصت برا یتجلی بخشی به توان تکنولوژیک مطرح میشود.ومکانی برای بازتاب امکانات وتوان تکنولوژیک در تولید مواد ومصالح وشیوه های ساخت در خود این فضاها شکل میگیرد.این فرآیند کالبدی را فراهم میکند که مناسب ودر خور یافته های تکنولوژیک در سایر رشته های علمی وصنعتی باشد وآرمانشهر انسان تکنیک محور را متجلی سازد.
● اهداف عمده در طراحی و ساخت فضاهای نمایشگاهی:
اهداف عمده وپایه ای در طراحی فضاهای نمایشگاهی رامیتوان به صورت زیر بیان کرد.نوآوری در مواد ومصالح ساخت -کاهش ماده ی ساختمانی وافزایش فضا با شیوه های مدرن وخلق آینده.این فضاها همواره مبتنی بر نوآوری هستند.تولید وارائه مواد ومصالح ساختمانی ارائه ی طراحی وشیوه ها وتکنیک ها ی ساختمانی خلق فرم های جدید معماری (که خود تابعی از امکانات تکنولوزیک)ونیز بهره برداری اقتصادی از فضا که از اهداف اصلی عملکردی این فضاست مواردی از این گونه نوآوری ها قلمداد میشوند.
● ویژگی های اساسی فضاهای نمایشگاهی:
فارغ از اینکه فضاهای نمایشگاهی در چه محیطی طراحی وساخته شده اند در سال های اولیه پیدایش وحتی در فر آیند توسعه ی فرم وعملکرد این فضاها میتوان برخی مشخصات بارز را استنتاج کرد:
۱) آینده محوری در برابر سنت گرایی
در طراحی معماری وساخت فضای نمایشگاهی نه تنها اصراری بر پیوند با گذشته دیده نمیشود که در تقابل باآن به صورت حریصانه ای آینده پردازی وسعی در نگاه وتکیه به آینده وواقعیت بخشی به آن دیده میشود .لذا در طراحی این فضاها یه طور فزاینده ای با سعی در کاهش توده وافزایش وانباشتگی فضا روبه رو هستیم.فضای مکانیکی سر پوشیده وسیعی که انسان در آن دستاوردهای تعکنولوژیک خود برای عدم وابستگی اش به طبیعت ویا برتری اش را برآن به نمایش میگذارد.
۲) تولید انبوه ومجموعه ای در برابر ساخت سنتی:
لوکوربوزیه در طراحی غرفه ی فرانسه در نمایشگاه سان فرانسیسکو ۱۹۳۴ با انتفاد از شیوه های سنتی ساختمان اظهار داشت :"نمایشگاه های قرن اخیر به سطح یک کعکاری غیر منطقی سقوط کردند به طوری که به بیننده تصور خیالی یک کاخ یا خانه ی واقعی را میدهند.ولی فکر میکنم که باید سنت نمایشگاه های قرن نوزدهم را دنبال کنیم (نمایشگاه آهن وشیشه)خلق یک فضای قابل نمایش که دعوت به تماشا بکند وهمزمان با ارضائ جمعیت احساس وهیجان معماری رانیز به آنها عرضه کند یا در حل مسائل نمایشگاه صداقت به کار رود.
موقتی در برابر دایمی بودن
برعکس ساختمان های رایج که برای اهداف دائمی ساخته میشوند.این نکته حائز اهمیت است که در طراحی این فضاها مسئله ی متحرک بودن وقابلیت جابجا یی نصب سریع وقابلیت جمع شدن وواسازی آن نقش اساسی ایفا میکند بنا بر این روش طراحی وفرم دهی این فضاها کاملا متفاوت ومتمایز از ساختمان های رایج است.
ساختمانهای نمایشگاهی تغییر پذیرند دارای مدولاسیون مشخص ودر بسیاری از موارد قابل تکثیرند.
میتوانند در زمینه های متفاوت سر همبندی شوند واز آنجا که ارتباط زیادی با بستر ندارند به جز فناوری ومهندسی تداعی کننده ی بوم فرهنگ ونظایر آن نیستند.اما به طرز واضح وروشنی بیانگر ونماینده ی مسائل اجتماعی محسوب میشوند وهر یک از جوامع غربی سعی در بازتاب ونمایش توانایی ها وبرتری های خود بر دیگران در زمینه کسب تکنولوژی دارند.
۳) تکنولوژی در برابر فرم:
در طراحی فضاهای نمایشگاهی محصولات ومصنوعات باقابلیت های بسیار محدودی از نظر شکل دهی وحالت پذیری همراهند. هنرکاردست روی آنها انجام پذیر نیست وبه صورت تولید انبوه از کارخانه به مقصد حمل میشود.
این محدودیت ها در دستاوردهای تکنولوژیک در ادامه خود توانایی طراح در طرحی وخلق فرم های جدید وبدیع را محدود مینماید.ودر بسیاری از مواقع به خلق فرم های تکراری ویکنواخت وتحمیلی منجر میشود.
۴) بروتالیزم در برابر آرامش بصری:
با توجه به صنعتی بودن عناصر سازندهی این فضاها ترکیب حجمی وفرم حاصله در فضای نمایشگاهی معمولا دارای روحیه خشن وخشکی است.از آنجا که دارای دوران اخیر شاهد غلبه ی صنعت وتکنولوژی بر طبیعت بوده است استاندارد شدن تولید وفرم مصالح به نوعی خداحافظی باطبیعت شمرده میشود.این امر مورد نکوهش برخی از معماران طبیعت قرار گرفت.راسکین این نوع طراحی را مترادف با غلبه ی مهندسی معماری خداحافظی باطبیعت وبه صدا درآوردن ناقوس مرگ هنر توصیف کرد.
اوج تکامل ایده ی انسان صنعتی از نظر خلق فضاهای مدرن وبریده از طبیعت رادر مرکز پمپیدو که در سال های هفتاد میلادی نه با هنر مندی به مفهوم کلاسیک آن که با صنعت گری وفن سالاری تمام طراحی وساخته شد میتوان مشاهده کرد