خانه ابریشمی

این بنای دو طبقه در ضلع جنوب شرقی میدان صیقلان رشت واقع است و مربوط به دوره ی قاجار می باشد .و بانی آن حاج قاسم حاکم دوره ی ناصر الدین شاه بوده است .سربندی بنا چوبی و با پوششی سفالی است تالار آینه , چینی خانه و اتاق های مزین به گچ بری بیانگر جلوه های هنری عصر قاجار می باشد .

در منتهی الیه کوچه شاعری و در ضلع جنوب شرقی میدان صیقلان از محلات قدیمی رشت یکی از آثار ارزشمند اوایل دوره قاجاری قرار دارد. این اثر که به خانه ابریشمی مشهور است اثری به جا مانده از خانواده حاج میر اسماعیل حاکمی، از اهالی پیربازار رشت است که در زمان ناصر الدین شاه به کلانتری رشت منصوب و به همین جهت به حاج حاکم معروف گردید. 

بنا به قولی این بنا توسط پسر حاج حاکم یعنی حاج قاسم معروف به عالیجناب حاج میر قاسم پیربازاری احداث شده. در سال 1318 هـ.ش حاج میرزا احمد ابریشمی این خانه را از حاج عباسعلی حاکمی ورثه حاج میرقاسم خریداری کرد. این بنا که در فهرست آثار ملی شهر رشت ثبت شده می باشد، علیرغم تغییراتی که طی سالیان در آن داده شده به عنوان یک اثر هنری، تاریخی و معماری بی نظیر مطرح و مورد تحقیق محققان و پژوهشگران زیادی است.

ورودی اصلی و قدیمی خانه از جبهه ی جنوبی در کوچه اخوان، محله سوخته تکیه است که بوسیله یک در چوبی دو لنگه به هشتی و از آنجا به حیاط خانه ارتباط می یابد. محوطه از چهار طرف با دیوارهای آجری قرمز رنگ به ارتفاع 5 متر که با آهک بندکشی شده محصور است. دیوارهای محصور کننده حیاط خانه با انواع قوس های به کار رفته درآنها بر آراستگی داخلی محوطه افزوده اند. در دیوارهای حیاط ، 5 نوع طاقنما (شاخ بزی ، قوس دسته بندی ، قوس نیم دایره ، قوس افتاده ، قوس سه کمانه ) مشاهده می گردد.

محوطه باغچه بندی و مشجر و در وسط حوضی به طول 6 متر و عرض 4 متر قرار گرفته است. سطح محوطه موزائیک فرش ساده که بر روی سنگفرش قدیمی انجام گرفته، جدید است. 

متراژ عرصه این منزل تقریبا 2000 متر مربع است و بنای اصلی در دو طبقه و هر طبقه 8 اتاق می باشد اتاقهای هم کف ساده و فاقد هر گونه تزئینی است. دوراه پله از ضلع جنوبی هر یک با 16 پله به ارتفاع 20 سانتی متر از موزائیک ساده یک دست قالبی جدید و یک راه پله از ضلع شمالی در پشت بنا به طبقه فوقانی می رود و مساحت اعیانی در دوطبقه 650 متر مربع می باشد.

 

شناخت اثر:

خانه ابریشمی یکی از بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی شهر رشت می باشد . در دیوارهای حیاط ، 5 نوع طاقنما (شاخ بزی ، قوس دسته بندی ، قوس نیم دایره ، قوس افتاده ، قوس سه کمانه ) مشاهده می گردد .بنای اصلی دو اشکوبه و هر طبقه دارای هشت اطاق است . اطاقهای همکف ساده و بدون تزئینات است . در طبقه فوقانی دوتارلار بسیار زیبا و بی نظیر آیینه ای ، دارای گچبریهای زیبا با پوشش هنرمندانه قطعات آیینه در بدنه و سقف است که از هماهنگی خیره کننده ای برخوردارند . دو ستون گچی با شیر سرهای تزئینی ، دیگر وجوه جالب توجه این اتاقند .

چینی خانه نیز دارای دیوارها و پیش بخاریها یی است که در میان گچبریهای آنها دوائری ایجاد و داخل این دوائر را با کاسه و بشقابهای گل مرغی و منقوش چینی آراسته اند. بهره برداری از این خانه جهت سکونت بوده و اینک نیز بصورت منزل مسکونی در اختیار خانواده ابریشمی قرار دارد .

دیوارهای محصور کننده حیاط خانه با انواع قوس های به کار رفته درآنها بر آراستگی داخلی محوطه افزوده اند . علاوه بر آن می توان از تزئینات به کار رفته در اشکوب فوقانی یاد کرد ، شکفتگی غنچه های گل در تزئینات گچبری اتاق ها و علی الخصوص در تالار آیینه و تلفیق گچبری و آیینه کاری که هارمونی خاصی را پدید آورده اند ، همچنین تزئینات فوق العاده زیبا و شگفت انگیز چینی خانه وآراستگی دیوارها و سقف اتاق که با ظروف پرگار و منقوش به اشکال گل ها و پرندگان و با رنگهای شاد مزین شده اند از دیگر ظرایف تزئینی که نشانگر اوج دقت و سلیقه و هنرمندی هنرمندانی است که موفق به خلق جلوه هایی بی همتا از هنردوره قاجاریه گشته اند . آنچه بر اساس شواهد و قراین می توان برداشت کرد این است که خانه در طول زمان پس از ساخت دچار تغیرات شده است . احتمالا تزئینات به کار رفته در اشکوب فوقانی مدتی پس از زمان ساخت ، در همان زمان قاجاریه اضافه شده اند . از جمله تغییرات ، صورت گرفته میتوان به دگرگونی نمای بنا اشاره کرد و همچنین کف تالار آیینه که زمانی با آجرهای لعابدار الوان و گلدار مفروش بوده جای خود را به پارکت جدید داده است .