سالیانه ساختمانهای فراوانی در کشور تخریب و بجای انها ساختمانهای جدید بنا میشود که در نتیجه آن مقدار فراوانی مصالح ناشی از تخریب تولید میشود ، مورد دیگری که شاید کمتر بان توجه میشود تولید نخاله های ساختمانهای نوساز میباشد که درصد قابل توجهی از ان نیز قابل بازیافت است . از جمله مصالح ناشی از پرت سیمانکاری،نما ، کاشی کاری و سرامیک و ...که در پای ساختمانها جمع و به بیرون حمل میشود .

با توجه به مسائل زیست محیطی که تولید مصالح ساختمانی روی آن تاثیر سوء میگذارد و تلاش جامعه بشری برای محافظت از کره زمین ( هر چند دیر ) بنظر میرسد بازیافت نخاله های ساختمانی از منظر زیست محیطی و نیز اقتصادی قابل تامل است . جالب است بدانید در برخی از کشورهای صنعتی این موضوع به یک فرهنگ تبدیل شده است. از جمله این کشورهای پیشرو در بازیافت مصالح ساختمانی آلمان است . در این کشور بیش از 95% مصالح سازه ها قابل بازیافت میباشد (1)

بدیهی است لازمه بازیافت یکسری پیش فاکتورها خواهد بود از جمله کاهش تعدد مصالح ، گزینش مصالح قابل بازیافت و یا امکان کاهش مصالح سمی و پلاستیکی ( همان منبع )

رئیس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تهران میگوید : 90% آوارها و نخاله های ساختمانی در تهران قابل بازیافت هستند ، موضوع زمانی جالب تر میشود که بدانیم طبق آمار 92% فضای شهر تهران کاملا ساخته شده یا بعبارتی 92% از ساخت و سازها در شهر تهران شامل تخریب و نوسازی است و تامل برانگیز تر حجم تولید نخاله های ساختمانی شهر تهران که بیش از 5 برابر حجم زباله های آنست .     دکتر حمزه شکیب به نکته جالب دیگری نیز اشاره میکند و میگوید آهن و میلگرد و برخی مصالح ساختمانی به مرور زمان آنقدر گران شده اند که بازیافت آنها صرفه اقتصادی داشته باشد و میتوان گفت که 90% آوارهای ساختمانی قابل بازیافت هستند .(2)

چندی پیش فیلمی از یک کارخانه تولید ساختمانهای پیش ساخته در آمریکا میدیدم که تمام قطعات آن بصورت صنعتی ساخته و نصب  و مونتاژ میشود و مدیر کارخانه اعلام میکرد یک ساختمان دو طبقه با این روش در ظرف حدود 5 روز در کارخانه ساخته و در عرض چند ساعت در محل نصب میشود ( قابل توجه متولیان مناطق زلزله زده ) . کلیه اتصالات این سازه طوری طراحی شده بود که امکان نصب و نیز جمع آوری سریع را داشته باشد .

نکته مهم دیگر بنظر نگارنده ، در حال حاضر که ساختمانهای موجود از اصول فوق در ساخت بهره نمیبرند روش تخریب و تلاش در جهت طبقه بندی مصالح ناشی از تخریب جهت بازیافت است . صرفه اقتصادی و نیز استفاده بهینه از آنچه داریم ایجاب میکند تا نسبت به این موضوع حساس باشیم .

روش دیگر در استفاده بهینه از مصالح بتن ژئوپلیمری است . مزیت این بتن اینست که کاربرد سیمان و سیمان پرتلند را در ساختمانسازی به میزان زیادی کاهش میدهد و میتواند از انتشار گازهای گلخانه ای در محیط اطراف ساختمان تا بیش از 90% جلوگیری کند .

دکتر فاطمی عقدا رئیس مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن میگوید : روزانه در تهران بیش از 40 هزار تن آوارهای ساختمانی در محل های دفن آوار تولید میشود که نیازمند مدیریت است وی میافزاید با توجه به ضرورت های حفظ محیط زیست میتوان با فرآوری ساختمانی و با رعایت معیارهای فنی مرتبط به عنوان سنگدانه یا جایگزین قسمتی از آن در ساخت بتن و فرآورده ای بتنی ، بتن اسفالتی و یا تسطیح و ... مورد لاستفاده قرار گیرد . (3)

یکی از مشکلات سیستم مدیریت مواد زائد در شهرهای بزرگ تولید روزانه هزاران تن خاک و نخاله است بعنوان مثال این مقدار در تهران حدود 18 هزار تن است که براحتی اهمیت بازیافت آن چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ زیست محیطی مشخص میگردد . ضمنا این عمل ( بازیافت ) علاوه بر کاهش استخراح مواد اولیه از منابع طبیعی ، به کاهش الودگی ناشی از انباشت این مواد در طبیعت کمک میکند (4 ) . شما کافیست به حومه  شهرتان  توجه کنید که جهت تامین مصالح سنگی معادن بهره بردار چگونه به طبیعت آسیب زده و شیب طبیعی مناطق را بهم زده اند .

بدیهی است لازمه این رنسانس و نهضت علاوه بر عزم جدی مسئولان در تدوین مقررات ، راهکارها ، وجود فرهنگ و فرهنگ سازی مناسب بین سازندگان و مردم خواهد بود تا علاوه بر رعایت موارد فوق در استفاده مجدد از آیتم های ساختمانی که از مصالح بازیافتی تولید شده اند واکنش مثبت نشان داده شود . در هر حال این عمل یک واقعیت اجتناب ناپذیر و نه یک پیشنهاد میباشد که دیر یا زود بایستی بان تن در دهیم و امیدوارم تا به مرحله بحران نرسیده ایم ( مثل بیشتر کارها ) نسبت به اجرائی کردن آن اقدام شود

منابع :

1-      پایگاه اطلاع رسانی شهرسازی و معماری

2-      مصاحبه دکتر حمزه شکیب با ایسنا

3-      مصاحبه دنیای اقتصاد با دکتر فاطمی عقدا

4-      مقاله دکتر محمد علی عبدلی مدیر گروه محیط زیست دانشگاه تهران